පරිගණකයක් මත ධාවනය වන වැදගත්ම වැඩසටහන (Program) වන්නේ එහි මෙහෙුයම් පද්ධතියයි. යෙදීම් මෘදුකාංග (Application Software) සහ පද්ධති ම`ෘදුකාංග (System Software) ලෙස පරිගණක මෘදුකාංග නැතහොත් මෙහෙයුම් පද්ධති සඳහා හිමි වන්නේ වැදගත් ස්ථානයකි. මක්නිසා ද යත් යෙදීම් මෘදුකාංග ධාවනය කිරීමට මෙහෙයුම් පද්ධතිය අත්‍යවශ්‍ය වන බැවිනි. යතුරු පුවරුව, මූසිකය වැනි අදාන උපක‍්‍රම (Input devices) වලින් ලැබෙන ආදාන හඳුනා ගැනීම, අදාන හඳුනාගැනීම, සැකසූ ප‍්‍රතිදානයන් දර්ශන තිරය (Display Screen) වෙත යැවීම සහ දෘඩ තැටි, මුද්‍රක වැනි පර්යන්ත උපක‍්‍රම (Peripheral devices) පාලනය කිරීම වැනි මූලික කාර්යයන් මෙහෙයුම් පද්ධතිය මඟින් ඉටු වේ.
මෙහෙයුම් පද්ධති වර්ග පහත ලෙස වර්ගීකරණය කළ හැකිය.
1) බහු පරිශීලක (Multi User) මෙහෙයුම් පද්ධතිය
2) බහු සැකසුම් (Multi Processing) මෙහෙයුම් පද්ධතිය
3) බහු කටයුතු (Multi Tasking) මෙහෙයුම් පද්ධතිය
4) බහු සම්බන්ධක (Multi Threading) මෙහෙයුම් පද්ධතිය
5) බහු කාල (Real Time) මෙහෙයුම් පද්ධතිය
ඉහත එක් එක් මෙහෙයුම් පද්ධති වර්ග සවිස්තරව සළකා බලමු.
Multi User Operating System (බහු පරිශීලක මෙහෙයුම් පද්ධති)
එකම අවස්ථාවක දී පරිශීලකයන් දෙදෙනෙකුට හෝ වැඩි ගණනකට පරිගණක වැඩසටහන් ධාවනය කිරීමට ඉඩ දෙයි. මෙම වර්ගයට අයත් ඇතැම් මෙහෙයුම් පද්ධති 100 සිට 1000 දක්වා සමකාලික පරිශීලකයන් (Concurrent Users) සංඛ්‍යාවට පරිගණක ප‍්‍රවේශය ලබා දෙයි.
සියළුම ප‍්‍රදාන සැකසුම් පරිගණක (Mainframe Computers) සහ කුඩා පරිගණක (Mini Computers) මෙම ගණයට අයත් වේ. පුද්ගල පරිගණක හෝ ක්‍ෂුද්‍ර පරිගණක (Micro Computers) මෙම වර්ගයට අයත් නොවේ. ඇතැම් විට මේවා කාලය බෙදාදීම් (Time Sharing) මෙහෙයුම් පද්ධති ලෙස ද හැඳින්වේ.
Multi Tasking Operating System (බහු සැකසුම් මෙහෙයුම් පද්ධති)
යම්කිසි ක‍්‍රියාදාම හෝ වැඩසටහන් කිහිපයක් එකවර ධාවනය කිරීම සඳහා සහය වීමට බහු සැකසුම් මෙහෙයුම් පද්ධතියක් අඩංගු පරිගණකයකට හැකියාව ඇත. බහුලව යොදාගන්නා බහු සැකසුම් පද්ධතියක් සඳහා උදාහරණයක් ලෙස UNIX දැක්විය හැක. තනි සැකසුම් මෙහෙයුම් පද්ධති (Single Process) වලට වඩා බහු සැකසුම් මෙහෙයුම් පද්ධති වඩාත් සංකීර්ණ වෙතැයි අපේක්‍ෂා කළ හැක. ඊට හේතු වන්නේ තරඟකාරී වැඩසටහන් සඳහා සාධාරණ ආකාරයට පරිගණක සම්පත් (Resources) වෙන් කළ යුතු බැවිනි.
Multi Tasking Operating System (බහු කටයුතු මෙහෙයුම් පද්ධති)
මධ්‍ය සැකසුම් ඒකක (CPU) එකක් පමණක් යොදා ගනිමින් එකම අවස්ථාවේ දී ක‍්‍රියාදාම කිහිපයක් ඉටු කිරීමට පරිගණකය සතු හැකියාව, බහු කටයුතු හැකියාවයි. මෙවැනි මෙහෙයුම් පද්ධති බහු කටයුතු මෙහෙයුම් පද්ධති ලෙස හැඳින්වේ. බහු කටයුතු මෙහෙයුම් පද්ධති බහු සැකසුම් මෙහෙයුම් පද්ධති වලට සමානතාවයක් දක්වන නමුත් බහු කටයුතු පද්ධති වලදී යොදා ගන්නා මධ්‍ය සැකසුම් ඒකක (CPU) ගණන එකක් පමණක් ද බහු සැකසුම් පද්ධති වලදී මධය සැකසුම් ඒකක 1 කට වඩා වැඩි ගණනක් ද යොදා ගැනීම ඒවායේ ඇති වෙනස්කම්ය.
බහු කටයුතු මෙහෙයුම් පද්ධති ආකාර දෙකකි. මධ්‍ය සැකසුම් ඒකකයේ කාලය (CPU time) කුඩා කොටස් වෙලට බෙදා එක් එක් වැඩසටහන් වලට ලබා දෙන (Preemptive) ඒවා එක් වර්ගයකි. පරිගණක වැඩසටහනට අවශ්‍ය තරම් CPU කාලයක් ලබාගෙන අනවශ්‍ය වූ විට වෙනත් වැඩසටහනකට තාවකාලිකව ලබාදෙන (Cooperative) ඒවා තවත් වර්ගයකි. OS/2, Windows, Windows NT සහ 'Amiga' මෙහෙයුම් පද්ධති ඉහත පළමු ගණයට ද Widows X-3 සහ 'Multifinder' දෙවන ගණයට ද අයත් වේ.
Multithreading Operating System
Real time Operating System (සත්‍යකාල මෙහෙයුම් පද්ධති)
ආදානයක් (Input) ලැබුණු විගසින් එයට ප‍්‍රතිචාරයක් දැක්විය හැකි පරිගණක මෙහෙයුම් පද්ධති මෙනමින් හැඳින්වේ. ප‍්‍රතිදානය සහ ආදානය අතර සැලසුම් යුතු ප‍්‍රමාදයක් නොතිබිය යුතු අවස්ථා වලදී මෙම මෙහෙයුම් පද්ධති වර්ගය යොදා ගත යුතුය.
උදාහරණයක් ලෙස රළු වාහන නිරීක්‍ෂණය හා පාලනයේ දී (Traffic light control) බාධාවකින් තොරව ගලා එන ඒකාකාර අදාන තොරතුරු සඳහා පරිගණක ක්ක්‍ෂිකව ප‍්‍රතිචාර දැක්විය යුතුය. බොහෝ පොදු අරමුණු මෙහෙයුම් පද්ධති (General power OS) ප‍්‍රතිචාරයන් දැක්වීම සඳහා තත්පර කිහිපයක් හෝ ඇතැම් විට මිනිත්තු ගණනක් ගතවන බැවින් ඒවා මෙම වර්ගයේ මෙහෙයුම් පද්ධති වලට අදාළ නොවේ.
සත්‍ය කාල මෙහෙයුම් පද්ධති කාර්මික රොබෝ යන්ත‍්‍ර, අභ්‍යවකාශ යානා (Spacecraft) කාර්මික පාලනය (Industrial control) සහ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ උපකරණ සඳහා යොදා ගත හැක.
සත්‍ය කාල මෙහෙයුම් පද්ධතියක් සඳහා උදාහරණයක් ලෙස ඇමෙරිකානු ගුවන් සේවය සහ IBM ආයතනය මඟින් ගුවන් ගමන් වෙන් කිරීමේ (Airline Reservation) සඳහා වැඩිදියුණු කරන ලද 'Control Program' දැක්විය හැකිය.